در استانداردهای IEC برای تابلوهای برق صنعتی، مجموعه‌ای از الزامات فنی، ایمنی، و طراحی برای تولید، نصب، و بهره‌برداری از تابلوهای برق و تجهیزات مربوطه در محیط‌های صنعتی مشخص شده است. این استانداردها شامل الزامات سخت‌افزاری (مانند تجهیزات و اجزای تابلو) و الزامات عملکردی (مانند ایمنی و کارایی) می‌باشند. در اینجا به مهم‌ترین استانداردهای IEC که به تابلوهای برق صنعتی مربوط می‌شوند و شرح هر بخش آن‌ها پرداخته می‌شود.
1. IEC 61439: استاندارد برای تابلوهای توزیع و کنترل الکتریکی (Low-voltage switchgear and controlgear assemblies)
این استاندارد مجموعه‌ای از الزامات و مقررات برای طراحی، ساخت و نصب تابلوهای برق فشار ضعیف (Low Voltage Switchgear Assemblies) را تعریف می‌کند و به طور خاص به تابلوهای برق صنعتی مربوط می‌شود.
بخش‌های مختلف استاندارد IEC 61439
• IEC 61439-1: General rules (قوانین عمومی)
• این بخش الزامات کلی برای طراحی، آزمایش، ساخت و نصب تابلوهای برق را تعیین می‌کند. در این بخش به تعاریف و مفاهیم اساسی، الزامات ایمنی، و اصول کلی طراحی تابلوهای برق اشاره شده است.
• مشخصات:
• عوامل محیطی: تابلوهای برق باید در شرایط محیطی مشخصی مانند دما، رطوبت، گرد و غبار، و ارتعاشات مقاوم باشند.
• ایمنی: تمام اجزا و قطعات تابلو باید به گونه‌ای طراحی شوند که از بروز خطراتی چون برق گرفتگی، آتش‌سوزی یا صدمات جسمانی جلوگیری شود.
• الزامات فنی: سیستم‌های حفاظتی، سیستم‌های کنترل و توزیع برق باید به درستی و بدون مشکل در برابر بارهای مختلف عملکرد داشته باشند.
• IEC 61439-2: Power switchgear and controlgear assemblies (تابلوهای برق قدرت و تجهیزات کنترلی)
• این بخش مربوط به تابلوهای برق قدرت و تجهیزات کنترلی است که برای سیستم‌های توزیع برق در سطح صنعتی و تجاری استفاده می‌شوند.
• مشخصات:
• مدارهای قدرت: مدارهایی که تابلوهای برق صنعتی را تغذیه می‌کنند باید به گونه‌ای طراحی شوند که بارهای الکتریکی بالا را تحمل کنند.
• سیستم‌های حفاظتی: شامل مدارهای محافظی مانند فیوزها، کلیدهای قطع‌کننده، و سیستم‌های تشخیص عیب.
• پارامترهای عملکردی: این پارامترها شامل قابلیت قطع و وصل مدارهای قدرت، زمان تاخیر در قطع و اتصال مجدد و غیره هستند.
• IEC 61439-3: Distribution boards intended to be operated by ordinary persons (تابلوهای توزیع برای استفاده عمومی)
• این بخش تابلوهای توزیع برق برای استفاده عمومی و معمولی را پوشش می‌دهد. این تابلوها در محیط‌های تجاری و مسکونی نیز استفاده می‌شوند.
• مشخصات:
• دسترسی آسان: تابلوهای توزیع باید به گونه‌ای طراحی شوند که توسط افراد بدون آموزش خاص نیز قابل استفاده باشند.
• ایمنی در برابر برق‌گرفتگی: قطعات تابلو باید به طور ایمن از دسترسی افراد غیرحرفه‌ای محفوظ باشند.
• انطباق با الزامات عمومی ایمنی: شامل مواردی مانند حفاظت در برابر تماس مستقیم، حفاظت در برابر آتش‌سوزی و استفاده از مواد مقاوم به حریق.
• IEC 61439-4: Assemblies for construction sites (تابلوهای برق ویژه سایت‌های ساختمانی)
• این بخش تابلوهایی را که به طور خاص در سایت‌های ساختمانی یا پروژه‌های ساختمانی استفاده می‌شوند، مشخص می‌کند.
• مشخصات:
• مقاومت در برابر شرایط سخت: این تابلوها باید مقاوم در برابر شرایط سخت محیطی، رطوبت، گرد و غبار، و ضربات احتمالی باشند.
• جابه‌جایی آسان: طراحی به گونه‌ای است که این تابلوها به راحتی جابجا شوند و در معرض خطرات محیطی قرار نگیرند.
2. IEC 60204-1: Safety of machinery - Electrical equipment of machines (ایمنی ماشین‌آلات - تجهیزات الکتریکی ماشین‌آلات)
این استاندارد به ایمنی تابلوهای برق و تجهیزات الکتریکی در ماشین‌آلات صنعتی می‌پردازد. در واقع، این استاندارد به نحوه طراحی، نصب، و نگهداری تابلوهای برق ماشین‌آلات و سیستم‌های کنترلی برای حفظ ایمنی کارکنان و کارکرد صحیح دستگاه‌ها اشاره دارد.
مشخصات اصلی:
• ایمنی در برابر برق‌گرفتگی: تمام تجهیزات و مدارهای الکتریکی باید به گونه‌ای طراحی شوند که از خطر برق‌گرفتگی جلوگیری کنند.
• سیستم‌های توقف اضطراری: هر ماشین یا تجهیزاتی که به تابلوهای برق متصل است، باید دارای سیستم‌هایی برای توقف فوری و ایمن در مواقع اضطراری باشد.
• سیستم‌های تشخیص خطا: استفاده از سیستم‌های حفاظت از موتور، سیستم‌های تشخیص نشت برق، و دیگر سیستم‌های حفاظتی در تابلوها برای جلوگیری از حوادث.
3. IEC 60947: Low-voltage switchgear and controlgear (تجهیزات سوئیچ‌گیری و کنترلی فشار ضعیف)
این استاندارد به تجهیزات سوئیچ‌گیری و کنترلی فشار ضعیف که در تابلوهای برق صنعتی به کار می‌روند، می‌پردازد. از جمله قطع‌کننده‌های مدار، کنتاکتورها، فیوزها و کلیدهای قطع و وصل که در تابلوهای برق صنعتی استفاده می‌شوند.
مشخصات:
• الزامات عملکردی: این تجهیزات باید توانایی قطع و وصل مدارها در شرایط مختلف عملیاتی را داشته باشند.
• ایمنی در برابر اتصال کوتاه و اضافه بار: تجهیزات باید به گونه‌ای طراحی شوند که در برابر اتصال کوتاه و اضافه بار از سیستم محافظت کنند.
• پایداری و عمر طولانی: این تجهیزات باید عمر طولانی داشته باشند و در شرایط مختلف محیطی پایدار عمل کنند.
4. IEC 60529: Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)
این استاندارد به درجه حفاظت تابلوهای برق در برابر نفوذ گرد و غبار، رطوبت، و دیگر عوامل محیطی اشاره دارد. این استاندارد بر اساس کد IP (Ingress Protection) بیان می‌شود.
مشخصات:
• IP20: حفاظت در برابر تماس با قطعات زنده و اجسام بزرگتر از 12 میلی‌متر.
• IP55: حفاظت کامل در برابر گرد و غبار و مقاوم در برابر پاشش آب.
• IP66: مقاوم در برابر گرد و غبار و پاشش شدید آب، مناسب برای محیط‌های صنعتی سخت.
5. IEC 61326: Electrical equipment for measurement, control, and laboratory use (تجهیزات الکتریکی برای اندازه‌گیری، کنترل و استفاده آزمایشگاهی)
این استاندارد به تجهیزات اندازه‌گیری و کنترل موجود در تابلوهای برق صنعتی اشاره دارد.
مشخصات:
• دقت و صحت اندازه‌گیری: تجهیزات باید توانایی اندازه‌گیری دقیق پارامترهای مختلف برق مانند ولتاژ، جریان، و مقاومت را داشته باشند.
• مقاومت در برابر نویز: تجهیزات باید در برابر نویزهای الکتریکی و امواج تداخل مقاوم باشند.
نتیجه‌گیری
استانداردهای IEC برای تابلوهای برق صنعتی به جنبه‌های مختلفی از جمله ایمنی، عملکرد، مقاومت در برابر شرایط محیطی، و الزامات فنی توجه دارند. رعایت این استانداردها برای حفظ ایمنی کارکنان، عملکرد بهینه سیستم‌ها، و جلوگیری از خرابی‌های احتمالی ضروری است.
کلیدهای هوایی در تابلوهای برق: مشخصات، انواع و کاربردها.